Mury Miasta Kazimierzowskiego

Mury miejskie w Radomiu, powstałe w II połowie XIV wieku, to jeden z najważniejszych elementów dawnego systemu obronnego miasta, związanego z panowaniem Kazimierza Wielkiego. Fortyfikacje te otaczały tzw. Nowy Radom – obecne Miasto Kazimierzowskie, które zostało założone w 1350 lub 1351 roku po zniszczeniu wcześniejszej osady (Starego Radomia) prawdopodobnie w wyniku najazdu litewskiego.

Monumentalna konstrukcja obronna

Mury miejskie wzniesiono z cegły na kamiennym fundamencie, na planie owalu o wymiarach ok. 230–240 m. Ich łączna długość wynosiła około 1,2 km, wysokość dochodziła do 8 metrów, a grubość do 3 metrów. Na całym obwodzie znajdowały się strzelnice, a po wewnętrznej stronie biegł ganek strażniczy. Całość otoczona była fosą z palisadą, zasilaną wodą z Potoku Południowego, a także wałem ziemnym.

Radom był wówczas – obok Iłży – jedynym miastem Sandomierszczyzny otoczonym pełnymi murami miejskimi.

Bramy miejskie

W ciągu murów funkcjonowały trzy główne bramy:

Brama Lubelska – we wschodniej części, zamykała ulicę Rwańską,

Brama Piotrkowska – po stronie zachodniej, przy ulicy Szpitalnej,

Brama Krakowska (Iłżecka) – w południowej części, prowadziła na trakt do Iłży i Krakowa.

To właśnie Brama Krakowska przetrwała częściowo do dziś. Do dziś zachowała się również umieszczona nad nią XV-wieczna rzeźba Madonny. Oryginalnie pod nią znajdował się kamień z napisem:
„OPUS REGNI CASIMIRI 1357”.

Baszty i zamek królewski

System murów obronnych wzmacniało około 30 baszt, otwartych od strony miasta. Jedna oryginalna baszta zachowała się przy ul. Wałowej, obok Bramy Krakowskiej. Kolejna została zrekonstruowana przy ul. Szewskiej, a przebieg innych zaznaczono na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej.

Zamek Królewski, będący osobnym, przylegającym do murów zespołem obronnym, również powstał w XIV wieku. Przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym przez Mikołaja Szydłowieckiego, został poważnie zniszczony w czasie potopu szwedzkiego. Dziś jego pozostałości należą do zespołu plebanii kościoła farnego.

Zniszczenie i zachowane fragmenty

Wraz ze zmianami w sztuce wojennej i urbanistyce, mury zaczęły tracić swoją funkcję. Około 1815 roku zostały rozebrane, a w ich miejscu wytyczono nowe ulice: Wałową i Spacerową (obecnie Reja).

Do dziś przetrwały fragmenty murów miejskich:

przy ul. Wałowej (z basztą i resztkami Bramy Krakowskiej),

w formie zrekonstruowanych fragmentów przy ul. Szewskiej,

oraz jako symbolicznie zaznaczony przebieg fortyfikacji na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej.