Pomnik Czynu Legionów

Pomnik Czynu Legionów w Radomiu to jedno z najważniejszych miejsc pamięci narodowej w mieście, upamiętniające żołnierzy Legionów Polskich walczących pod komendą marszałka Józefa Piłsudskiego. Jego historia sięga lat 20. XX wieku i nierozerwalnie związana jest z wydarzeniami, które kształtowały polską niepodległość.

Historia powstania

Pomysł budowy pomnika narodził się w 1923 roku, przy okazji ekshumacji zwłok kpt. Józefa Mariańskiego – radomianina poległego w wojnie polsko-bolszewickiej. Początkowo planowano ustawić monument na cmentarzu rzymskokatolickim, jednak decyzją Rady Miejskiej z 1924 roku wybrano bardziej symboliczne miejsce – radomski Rynek, który w okresie zaborów był miejscem straceń uczestników Powstania Styczniowego.

Odsłonięcie pomnika miało miejsce 10 sierpnia 1930 roku w obecności Józefa Piłsudskiego, co nadało wydarzeniu wyjątkową rangę.

Zniszczenie i odbudowa

Pomnik przetrwał do kwietnia 1940 roku, kiedy został zniszczony przez niemieckiego okupanta. W jego miejscu utworzono basen przeciwpożarowy.

W czasie „karnawału Solidarności”, 11 listopada 1981 roku, odbyła się wielotysięczna patriotyczna manifestacja, w trakcie której postawiono symboliczną makietę pomnika. Utworzono wówczas Obywatelski Komitet Odbudowy Pomnika Legionisty, jednak ogłoszenie stanu wojennego miesiąc później przerwało te działania.

Dopiero w 1998 roku udało się pomnik zrekonstruować w jego pierwotnej lokalizacji.

Wygląd i symbolika

Oryginalny pomnik zaprojektował Kazimierz Pietkiewicz, a wykonali go Bracia Łopieńscy w Warszawie. Inspiracją była statuetka legionisty, wyrzeźbiona przez Włodzimierza Koniecznego, którą Piłsudski otrzymał w 1916 roku.

Rzeźba przedstawia żołnierza wspartego na strzelbie, umieszczonego na podwójnym cokole z czarnego granitu, będącego wierną repliką pierwotnego postumentu z piaskowca szydłowieckiego. Całość uzupełnia inskrypcja:

CZYNOWI LEGIONÓW KOMENDANTA PIŁSUDSKIEGO
OBYWATELE 1930 1998

Projekt otoczenia pomnika opracował radomski architekt Kazimierz Prokulski, znany również z projektów innych ważnych monumentów w regionie.